Waran z Komodo

Waran z Komodo (Varanus komodoensis) – gatunek gada z rodziny waranów nazywany smokiem z Komodo. To największa współcześnie żyjąca jaszczurka. Odkryta w 1910 r. Aby ją chronić, założono w 1980 r. Park Narodowy Komodo.

Opis

Głowa duża i szeroka, szyja gruba i masywna, baryłkowaty tułów, ogon gruby u nasady, a w dalszej części bocznie spłaszczony, równy połowie długości ciała. Szeroka szczęka uzbrojona w 60 zębów. Ciało pokryte ziarnistymi łuskami. Grzbiet ciemnobrązowy, pokryty czarnymi plamkami.

Rozmiary

Długość do 2,5-3,0 m (rekord – 3,65 m)
Masa ciała ok 79-90 kg (dorosły samiec na wolności).
Samice są mniejsze od samców.

Biotop

Tereny z roślinnością krzewiastą i zadrzewione.

Pokarm

Większe kręgowce, głównie ptaki i ssaki (konie, bawoły wodne, świnie, jelenie, kangury) odnotowano także kilka śmiertelnych ataków na ludzi, warany są także kanibalami. Warany z Komodo nie mają wrogów naturalnych w ogniwie pokarmowym, jedynym zagrożeniem dla młodych waranów są dorosłe osobniki.

Zachowanie

Aktywny w dzień, a noc spędza w wygrzebanych przez siebie norach. Poluje z zasadzki, do upatrzonej zdobyczy zakrada się od tyłu. Atakując mniejszą zdobycz, może rzucić się wprost do jej szyi; większą ofiarę (np. jelenia czy dziką świnię) stara się powalić na ziemię (m.in. przy użyciu potężnego ogona, którego siła uderzenia równa się sile 2 ton), a następnie rozedrzeć na strzępy lub doprowadzić do jej wykrwawienia. Badania wykazały, że w ślinie warana żyje ok. 50 różnych szczepów bakterii, rozwijających się dzięki resztkom mięsa pozostającym między zębami warana; sugerowano, że bakterie te przy ukąszeniu dostają się do krwi zaatakowanego zwierzęcia, powodując infekcję prowadzącą do śmierci ofiary. Z drugiej strony, Fry i in. (2006) odkryli, że inny przedstawiciel rodziny waranów, waran kolorowy, wytwarza prawdziwy jad; twierdzą przy tym, że ukąszenia dwóch innych przedstawicieli tej rodziny – Varanus scalaris i warana z Komodo – wywołują u ukąszonego objawy wskazujące bardziej na działanie jadu niż na infekcję bakteryjną. Późniejsze badanie Frya i współpracowników potwierdziło fakt wytwarzania przez warany z Komodo prawdziwego jadu; autorzy kwestionują też wpływ występujących w ślinie waranów bakterii na śmierć ich ofiar. Na krótkim odcinku waran z Komodo może biec z szybkością do 20 km/h. Potrafi też pływać w pogoni za ofiarą.

Rozmnażanie

Pomiędzy majem a sierpniem przebiegają gody, a we wrześniu samice składają do wykopanych jam w ziemi po kilkanaście i więcej jaj o długości 12 cm w pergaminowatych osłonkach. Wyklute warany ważą ok. 100 g i mają 40 cm długości. potrzebują ok. pięciu-sześciu lat, by urosnąć do 2 metrów długości, a mogą żyć do ponad 50 lat.
Samice waranów z Komodo prawdopodobnie przy braku samców mogą rozmnażać się partenogenetycznie. Opisano przypadki dwóch samic, które złożyły niezapłodnione jaja                            –fingerprinting genetyczny potwierdził, że genotyp wyklutych z nich młodych jest identyczny, jak ich matek. Jedna z tych samic później rozmnażała się płciowo.

Występowanie

Na należących do Indonezji wyspach Archipelagu Sundajskiego żyje ok. 6 tysięcy waranów: Komodo (1700), Rinca(1300), Gili Motang (100) i Flores (ok. 2 tys.). Najstarsze znane skamieniałości należące do waranów z Komodo odkryto w osadach z pliocenu w Australii, znane są też z tego kraju z utworów plejstocenu; sugeruje to, że gatunek ten wyewoluował w pliocenie właśnie na tym kontynencie i stamtąd skolonizował niektóre wyspy indonezyjskie. Kręg przedstawiciela tego lub bardzo podobnego gatunku odkryto też w osadach ze środkowego plejstocenu na Jawie.

W Polsce warany można było oglądać tylko w jednym miejscu — Starym Zoo w Poznaniu, gdzie mieszkają od 2005 r.